Spelontwikkeling bij kinderen met autisme

Spel speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van jonge kinderen. Door spel ontdekken ze de wereld, leren ze met andere kinderen omgaan en kunnen ze aandacht met hun ouders delen. De spelontwikkeling van kinderen met autisme verloopt vaak anders en vertraagd. Ze blijven hangen in het gebruiken van speelgoed zonder echt tot spelen te komen. Er zijn verschillende interventies mogelijk om spel bij kinderen met autisme te stimuleren.

Spel bij kinderen met een normale ontwikkeling

Spel is nodig om de wereld te ontdekken en speelt een hele belangrijke rol in de ontwikkeling van jonge kinderen. De spelontwikkeling verloopt via een aantal fases:

• 0 – 6 maanden: de baby ontdekt de wereld voornamelijk via de zintuigen. Door voelen, ruiken en likken onderzoeken ze het speelgoed.
• 6 – 12 maanden: De baby ontdekt verschillende mogelijkheden van spelmateriaal. Bijvoorbeeld: een bal kan rollen en rolt nog beter als je de bal een duw geeft. Of: een blokje past in een doos en er kan ook nog eens deksel op. Als het kind ouder wordt, raakt het steeds meer geïnteresseerd in de verschillende spelmogelijkheden van speelgoed en doorloopt het verschillende fases.
• Vanaf ongeveer 12 maanden: Het kind gaat steeds meer op ontdekkingstocht, combinaties ervaren en functioneel spel tonen (het kind gebruikt voorwerpen waar ze voor bedoeld zijn. Bijvoorbeeld het gooien van een bal of het duwen van een auto).
• Bij ongeveer 18 maanden: het kind gaat ‘doen-alsof spel’ tonen. Het gaat bijvoorbeeld doen alsof het drinkt en doet dat door uit een leeg kopje te ‘drinken’.
• Vanaf ca. 2 jaar: De interesse in samenspelen met andere kinderen neemt toe. Ze lijken eerst meer naast elkaar te spelen dan met elkaar. Langzaamaan leert het kind dat speelgoed soms ook gedeeld moet worden.
• Vanaf ca. 2½ -3 jaar: De fantasie van het kind neemt een spurt. Het gaat vaker ‘doen-alsof spel’ vertonen en er worden steeds complexere verhalen uitgebeeld.
• Vanaf ca.  4-5 jaar: Het spel van het kind krijgt steeds meer regels, zoals leren beurt nemen en het volgen van instructies. Kinderen spelen nu echt samen met andere kinderen, rollenspelen zijn vaak favoriet.

Spelontwikkeling bij kinderen met autisme

Bij kinderen met autisme verloopt de ontwikkeling van spel niet vanzelfsprekend. Het is anders en vertraagd. Dit kan zich als volgt uiten:

• Herhalende handelingen
  Kleine kinderen met autisme blijven in hun ontdekkingsreis vaak hangen in zich herhalende zintuiglijke ervaringen. Bijvoorbeeld het likken en betasten van objecten zonder dat het onderzoekend is. Het likken en betasten lijkt een doel op zich.

• Beperkte interesses
  Veel kinderen met autisme hebben een duidelijke voorkeur voor bepaald spel. Zij kunnen daarin ook doorschieten en alleen hiervoor interesse hebben. Een voorbeeld is een kind dat alleen geïnteresseerd is in molentjes, bij een ander kind zijn het dino’s. Een ouder kind zal informatie verzamelen over planeten en alleen hierin geïnteresseerd zijn.

• ‘Doen-alsof spel’ kost moeite
  Veel kinderen met autisme hebben een beperkt voorstellingsvermogen: iets moet voor hen zichtbaar en echt aanwezig zijn. Hun spel is eerder functioneel (bijvoorbeeld drinken uit het theeserviesje met echt water) dan fantasievol (doen alsof je wat drinkt).

• Omgang met andere kinderen gaat moeizaam
  Spel is ook een middel en oefening om met andere kinderen om te gaan. Kinderen met autisme hebben sociale en communicatieve tekorten en missen daardoor de vanzelfsprekende omgang met andere kinderen. Zij blijven vaak langer naast andere kinderen spelen en imiteren hun leeftijdsgenootjes aanzienlijk minder. Ook hun beperkte flexibiliteit kan het contact belemmeren. Bijvoorbeeld, doordat ze moeilijk af kunnen wijken van een spelregel.

Behandelingen om de spelontwikkeling te stimuleren

Spel is een manier voor kinderen om de wereld te ontdekken en te begrijpen, contact te maken en te communiceren met anderen. Veel ontwikkelingsgerichte interventies voor kinderen met autisme hebben dan ook als doel via spel het kind nieuwe leerervaringen op te laten doen. Voorbeelden hiervan zijn: PRT, ESDM, JASPER-training, Theraplay, اللعب في الساحة, Floortime en de BEER interventie. Lees ook: het verhaal van Sam.