Slaapproblemen bij kinderen met autisme

40 – 80% van de kinderen met autisme heeft problemen met slapen. De oorzaken hiervan kunnen verschillend zijn. Het is belangrijk die oorzaken per kind goed te onderzoeken. Behandeling van slaapproblemen is altijd maatwerk!

De invloed van slaapproblemen op kind en gezin

Slapen is een basisingrediënt om je goed te kunnen ontwikkelen. Wanneer een kind langere tijd niet goed slaapt, heeft dit vaak een negatieve invloed op de ontwikkeling van het kind. Het kan bijvoorbeeld zorgen voor:

• aandachtsproblemen;
• meer problemen krijgen met het regelen van emoties;
• het vertonen van meer gedragsproblemen;
• het minder laten zien van sociaal gedrag

Daarnaast hebben slaapproblemen van een kind grote invloed op de draagkracht van ouders. Zij slapen minder en ervaren daardoor veel stress.

Slaapproblemen bij kinderen met een normale ontwikkeling

Ongeveer 20-30% van de jonge kinderen (peuters en kleuters) heeft slaapproblemen. Het zijn vooral problemen met inslapen of met doorslapen. De slaapproblemen zijn in de meeste gevallen van tijdelijke duur. Meerdere dingen kunnen bijdragen aan slaapproblemen. Bijvoorbeeld:

• genetische factoren bij het kind zelf;
• cultuurgebonden opvattingen over slaap binnen het gezin;
• niet-helpende opvoedingspatronen die om welke reden dan ook zijn ontstaan.

Slaapproblemen bij kinderen met autisme

Veel voorkomende slaapproblemen bij kinderen met autisme zijn:

• moeite hebben met inslapen;
• ’s nachts vaak langdurig wakker zijn;
• ook weer vroeg wakker worden;
• last hebben van nachtmerries;
• te veel slaap nodig hebben.

Sommige kinderen met autisme lijken minder behoefte aan slapen te hebben. Zij kunnen zich op wakkere momenten uitstekend bezig houden, zonder hun ouders uit hun slaap te houden. Vergeleken met leeftijdgenoten zonder autisme is de algemene slaapkwaliteit duidelijk slechter.

Ingeslopen patronen zijn met name bij kinderen met autisme moeilijk te doorbreken. Dan is hulp van buitenaf dringend nodig. Een voorbeeld van zo’n patroon is dat een ouder bij het kind blijft liggen totdat het in slaap valt. Bij kinderen met autisme ontstaat sneller een vast patroon. Daardoor zal het kind bijvoorbeeld nooit meer in slaap vallen zonder dat er een ouder bij is.

Uit onderzoek blijkt dat het regelen van de slaap beter wordt alshet kind met autisme ouder wordt.

Behandeling van slaapproblemen bij kinderen met autisme

Wanneer een kind met autisme problemen heeft met slapen, is het belangrijk goed te onderzoeken welke dingen hierbij een rol spelen. Naast de hierboven genoemde zaken die bijdragen aan slaapproblemen, spelen bij kinderen met autisme ook vaak de kenmerken van het autisme een rol. Bijvoorbeeld prikkelgevoeligheid. Zo kan een kreukend onderlaken al de nodige paniek oproepen. De behandeling hangt af van het soort slaapprobleem en de mogelijke oorzaken. Het betreft dus maatwerk!

Mogelijke oplossingen kunnen gevonden worden in:

• Een gezond dagritme
  Slaapgedrag hangt nauw samen met een gezond dagritme. Een kind zal moeilijker in slaap vallen als:
  – het te veel of te weinig heeft gegeten;
  – het gespannen is;
  – het te veel schermtijd heeft gehad.

  Een gezond dagritme houdt een dag in waarop:
  – het kind voldoende lichaamsbeweging heeft gehad en het liefst ook buiten is geweest;
  – het kind op regelmatige momenten (gezond) heeft gegeten;
  – er een balans is geweest tussen prikkels en rustmomenten;
  – er positieve aandacht is geweest;
  – er meer plezier en ontspanning is geweest, in plaats van stress.

• Onderzoek naar de normen en waarden ten aanzien van slapen binnen het gezin
  Opvattingen over slaap zijn sterk cultuurgebonden. In de Nederlandse cultuur is het niet gebruikelijk om langdurig (na het eerste levensjaar) met je kind in één kamer of bed te slapen. In niet-westerse culturen is dit volstrekt normaal.

• Onderzoek naar de omgeving, zoals de slaapruimte, en aanpassingen waar nodig
  Een opgeruimde, goed ventilerende en donkere kamer kan prikkels wegnemen en slaapproblemen verminderen. Is het kind gevoelig voor een gekreukeld laken of een geurend kussen, dan kun je dat oplossen. Misschien zijn er geluiden waar het kind gevoelig voor is, bijvoorbeeld een tikkende verwarmingsbuis of een krakend bed. Een te licht dekbed kan ook de oorzaak zijn van slaapproblemen.

• De slaapkamer is om te slapen
  Zorg dat het kind weet waarvoor de slaapkamer dient, namelijk voor slapen en dus niet voor straf!

• Vaste slaaptijden
  Vermijd korte slaapjes op de bank.

• Onderzoek naar de oorzaak van nachtmerries
  Een onrustige, drukke dag of een dag die niet rustig afgesloten is kan zorgen voor een onrustige slaap of een nachtmerrie. Ook ‘pavor nocturnus’ komt vaker voor bij kinderen met autisme. Het kind met ‘pavor nocturnus’ is angstig en schrikachtig en vaak flink overstuur in een droom. Maar het wordt niet wakker. Dit is anders bij nachtmerries, waar het kind wél wakker van wordt. Beiden worden waarschijnlijk veroorzaakt door het moeilijk kunnen verwerken van prikkels van overdag.

• Soms kan het gebruik van melatonine effectief zijn.
  Soms helpen aanpassingen in het dagritme en het slaapritueel niet of niet genoeg. Dan kan melatonine helpen om het kind in slaap te laten vallen. Een arts schrijft melatonine voor. Melatonine kan helpen als er een probleem is in de eigen aanmaak van melatonine.

• Onderzoek naar oorzaken van de slaapstoornis
  Bij ernstige ontregeling van het slaappatroon kan je onderzoek laten doen in een gespecialiseerd slaapcentrum. Via een EGG kan men zien hoe de verschillende slaapfasen van het kind verlopen. Zo kan je erachter komen wat de oorzaken zijn van de slaapstoornis.