Jonge kinderen helpen ontwikkelen

Ouders met hele jonge kinderen met ontwikkelingsproblemen kunnen en willen vaak nog geen diagnose laten stellen. De BEER-interventie leert deze ouders te herkennen waar hun kind moeite mee heeft. Ook leren ze hoe ze hun kind kunnen helpen om stappen te maken in hun ontwikkeling.

Ties, het zoontje van Lindsy Bakker is anderhalf als zij met hem bij jeugd- en gezinsbegeleider Anja Bos komt. Lindsy heeft een niet-pluisgevoel over Ties. Haar zoontje vertoont ander gedrag dan haar dochter toen zij deze leeftijd had. Het jongetje lijkt in zijn eigen wereldje te vertoeven. Hij is eenkennig in zijn spel, lijkt mensen niet aan te kijken en lijkt moeilijk tot interactie met zijn omgeving te komen.

Waarschijnlijk heeft Ties een stoornis in het autismespectrum. Maar hij is nog erg jong en ouders vinden het nog te vroeg voor het vaststellen van een diagnose. Ook zonder een diagnose hebben Lindsy en haar man hulp nodig om Ties te helpen bij zijn ontwikkeling. Op advies van jeugd- en gezinsbegeleider Anja Bos van zorgorganisatie Amerpoort wordt Ties van de reguliere dagopvang overgeplaatst naar de Vroegdiagnostiekgroep Bambino te Nijkerk. Bambino is een onderdeel van Amerpoort.

Observaties

Bij Bambino heeft Anja, die ook geschoold is in de BEER-training, Ties gedurende vier maanden geobserveerd. Ze heeft, samen met een multidisciplinair team van onder meer een gedragsdeskundige, een logopedist, een ergotherapeut en een fysiotherapeut bepaalde ontwikkelingsgebieden van Ties als taal-spraakontwikkeling, cognitieve ontwikkeling en prikkelverwerking in kaart gebracht.

‘Hij wil altijd hetzelfde spel doen’

Na deze periode is duidelijker geworden waar de ontwikkeling van Ties achterloopt en op welk vlak zijn hulpvragen liggen. Zo toont hij een beperkte interesse bij het spelen en wil hij altijd hetzelfde spel doen. Ook is hij uitsluitend op Lindsy gericht. Als zij en haar man in één ruimte zijn, gaat de aandacht van Ties alleen uit naar zijn moeder. Hij vertoont daarin geen flexibel gedrag, wat voor hem betekent dat hij moeilijk zijn aandacht kan verdelen over zijn moeder en vader. En hij lijkt moeilijk contact te kunnen maken met zijn omgeving.

Vragenlijst CoSoS

Ook vult Anja, samen met de ouders, een de CoSoS-vragenlijst in (CoSoS staat voor Communicatieve en Sociale ontwikkelings Signalen) met betrekking tot Ties. Deze vragenlijst, bestaande uit vragen over contact, omgang met prikkels, spel, flexibel gedrag en communicatie, bevestigt het beeld wat Anja van hem heeft. Omdat ouders verschillende hulpvragen hebben omtrent Ties en er zorgen zijn naar aanleiding van observaties en de CoSoS, lijkt het waardevol om BEER in te zetten. Deze training voor ouders en kind is erop gericht om op een laagdrempelige manier het kind te helpen zich verder te ontwikkelen.

Video

De BEER-interventie bestaat uit zeven huisbezoeken, (analyse van) video-opnamen en online te raadplegen thema’s voor ouders over de ontwikkeling van jonge kinderen. Op drie onderwerpen, die door de ouders zijn uitgekozen en die passen bij de ontwikkeling van het kind, wordt vervolgens verder ingezoomd. Om Ties’ eenkennige keuze voor één bepaald spel te doorbreken, neemt Anja bij een eerste huisbezoek een koffer vol met spelmateriaal mee. Moeder Lindsy: “Van tevoren hadden we al vastgesteld waar Ties graag mee speelt. Dat zijn actie-reactie-spelletjes en spelletjes waarbij je een voorwerp ergens in- en uit kan halen. Dat soort spelletjes zaten in de koffer. Toch was het nog steeds lastig voor Ties om wat uit te zoeken.”

‘Ik leerde mijn tempo verlagen en hem te volgen’

Van de interactie tussen Lindsy en Ties maakte Anja video-opnamen. De beelden die Anja met Lindsy later terugkijkt, blijken heel verhelderend te zijn. Lindsy: “Ik dacht altijd dat Ties in zijn eigen wereldje zat en niet op zijn omgeving lette. Maar op de video zag ik dat hij dat wel deed. Ties liet met hele kleine bewegingen, een korte blik op mij bijvoorbeeld, zien dat hij op mij reageerde. Ik leerde ervan dat ik beter op hem moest letten, mijn tempo moest verlagen en hem moest volgen.”

Omdat Lindsy haar zoontje beter ging volgen, kon ze op een gegeven moment andere spelletjes met hem doen. “Ik zag dat hij in de koffer naar een bepaald spelletje keek. Ik leerde om dat spelletje op ooghoogte aan te reiken en het pas aan hem te geven als hij mij ook aankeek.”

Ook met Ties’ eenzijdige aandacht voor zijn moeder gingen ze aan de slag. “Mijn man speelde zonder mij met Ties en leerde om beter bij hem aan te sluiten. Hierbij maakte Anja video-opnamen.”

Herhaling

Anja vult aan: “Lindsy en Ties’ vader leerden stapje-voor-stapje om op ooghoogte te zijn met hun kind. Ook herhaling en het verlagen van het tempo zijn van belang bij het contact. Het kost tijd om je dit eigen te maken.” Lindsy leerde om terughoudend te zijn naar Ties, als haar man of iemand anders van haar familie erbij is. “Ik ben erg op Ties gericht en kan hem goed lezen. Daardoor gaat Ties’ aandacht automatisch naar mij uit. Maar ik merk dat hij ook aandacht heeft voor zijn vader als ik erbij ben. Dat gebeurt alleen als ik een stapje terugzet. En dat gaat steeds beter.”

Toekomst

In de tweeënhalve maand die de BEER-training duurde, is Ties – op zijn manier – enorm vooruitgegaan. Lindsy: “BEER leerde ons om Ties met kleine stapjes te volgen. Hij wordt nu echt door ons gezien. Daardoor is zijn betrokkenheid op anderen groter geworden. Het was altijd al lief en vrolijk. Maar dat is nu nog meer.” Ook over de toekomst van Ties is nagedacht. Anja: “Ties zit nu op een behandelgroep van Amerpoort. Zijn ouders willen dat er een goede vervolgplek komt voor Ties. Zij wensen dat Ties diagnostisch wordt onderzocht, omdat ze denken dat er sprake is van een autismespectrumstoornis. Daarvoor is nu een ambulant vroegdiagnostiektraject ingezet. Ik ben Ties’ ambulant begeleider hierin. Een multidisciplinair team bestaande uit een gedragsdeskundige, een logopediste, een ergotherapeut en een fysiotherapeut ondersteunt mij.”

Anja met Ties: ‘BEER is een laagdrempelige en speelse manier voor ouders om aan te sluiten bij wat het kind nodig heeft’

Acceptatie

Ties vertoonde kenmerken van autisme, maar zijn ouders vonden hem nog erg jong om de diagnose vast te stellen. Wel hadden zij een hulpvraag: ze wilden Ties beter leren begrijpen en advies over het stimuleren van zijn ontwikkeling. Daarvoor is BEER ingezet. Er zijn ook ouders die er zelf nog niet aan toe zijn om hun kind te laten onderzoeken. Het vaststellen van bijvoorbeeld autisme zou voor hen als een ‘stempel’ voelen.

Volgens Anja kan ook voor deze ouders BEER een uitkomst zijn. “Het hebben van een kind met een ontwikkelingsachterstand is soms moeilijk te accepteren. Het is voor ouders een rouwproces. BEER kan ouders hierbij helpen. Omdat het een laagdrempelige en speelse manier is voor ouders om hun kind beter te leren kennen en aan te sluiten bij wat het nodig heeft, zonder dat er een diagnose voor nodig is. En gedurende de training zie je vaak dat er acceptatie en inzicht ontstaat.”

FloorPlay
Daarnaast zijn Ties en zijn ouders met hulp van Anja met Floorplay-therapie gestart bij een collega van Anja. Anja: “Dit is een ontwikkelingsgerichte spelmethodiek, waarbij ouders coaching ontvangen om spelenderwijs interactie met Ties aan te gaan. In tegenstelling tot BEER duurt de therapie langer en gaat het dieper.”

Floorplay richt zich op het versterken van de betrokkenheid en gerichtheid van het kind op zijn/haar omgeving. De interesses van het kind staan voorop, en de ouder is volgend. Het kind wordt gestimuleerd om op speelse wijze nieuwe ervaringen op te doen op het gebied van spel, contact en communicatie. Floorplay is bedoeld voor jonge kinderen (0-7 jaar) bij wie de ontwikkeling minder vanzelfsprekend verloopt, waaronder kinderen met een autismespectrumstoornis.

BEER in het kort:

• BEER, Blended E-health for children at Early Risk, is een interventie voor ouders van kinderen van 12 tot ongeveer 36 maanden bij wie de ontwikkeling anders verloopt dan verwacht. Een diagnose is voor BEER niet nodig.
• Kinderen met een ontwikkelingsachterstand en hun ouders krijgen op een laagdrempelige manier hulp op het gebied van spelen, contact maken, communiceren en flexibel gedrag laten ervaren.
• Bij zeven huisbezoeken worden video-opnamen gemaakt, die met de ouders worden gedeeld en besproken. Ouders krijgen uitleg over aandacht voor de spelomgeving, geïnteresseerd raken in en bevorderen van contact en communicatie of flexibel gedrag. Meer informatie op www.autismejongekind.nl/beer/.

Dit artikel verscheen in uitgave 3 (juni 2024) van Vakblad Klik, een uitgave van Kenniscentrum Klik.

Auteur: Mariët Ebbinge
Fotografie: Anne-Marie Klaassen.