PIP onderzoek

Het PIP-onderzoek is een hersenonderzoek naar ontwikkeling van autisme bij jonge kinderen  Welke afwijkingen in het functioneren van de hersenen gaan aan autisme bij jonge kinderen vooraf? Het Radboudumc en Karakter doen mee aan twee Europese onderzoeken die meer inzicht moeten geven in de processen die leiden tot autisme. Het onderzoek vindt plaats voordat de symptomen zich voordoen of net zijn gebleken. ,,We willen als het ware onder de motorkap kijken”, vertelt professor dr. Jan Buitelaar.

,,Bij oudere kinderen en volwassenen wordt al veel onderzoek gedaan”, vertelt Buitelaar. ,,Maar we hebben nog onvoldoende inzicht in de processen die aan de basis staan bij de ontwikkeling van autisme in de eerste jaren na de geboorte. Jonge kinderen zijn doorgaans te beweeglijk om stil te liggen in een scanapparaat. Daarom gaan we ze scannen terwijl ze slapen in de scanner. We willen een hypothese toetsen bij jonge kinderen, om te kijken of er biologische aanwijzingen zijn voor autisme.”

Het Radboudumc is één van de vijf Europese centra die aan de onderzoeken meedoet. In totaal zullen 400 kinderen worden onderzocht, waarvan 100 in Nijmegen. Gezocht wordt naar kinderen van 3 tot 4,5 jaar met de diagnose autisme en een controlegroep van kinderen zonder autisme. Ze krijgen een MRI-scan als ze slapen, deze scan wordt herhaald in de leeftijd van 4 tot 5,5 jaar zijn. Als ze 6 jaar zijn volgt nog een onderzoek naar hun functioneren.

Biologische afwijkingen

Buitelaar: ,,Bij sommige kinderen is de taalontwikkeling ineens veel beter geworden als ze 5 jaar zijn, bij andere kinderen verslechtert deze als ze ouder worden. Welke plekken op de hersenschors zijn dunner? En zijn biologische afwijkingen gekoppeld aan de ernst van het autisme? In het onderzoek nemen we ook ADHD, epilepsie en verstandelijke beperking mee. We willen weten hoeveel invloed de omgeving van het kind heeft, en wat de invloed is van de genetische aanleg.”

,,Een ambitieus project”, erkent Buitelaar. Want hoe krijg je jonge kinderen zover om vrijwillig in zo’n scanapparaat te gaan liggen? ,,We hebben een verhaaltje bedacht, met twee poppen. Zij vragen in een filmpje: ‘Ga jij met ons mee op reis door jouw brein? Kom, dan gaan we dit ruimteschip in!’ De pilot voor dit onderzoek is net voor de coronastop ingezet. We pakken deze na de lockdown weer op.”

Afstemming tussen ouder en kind

In een ander onderzoek wordt de invloed van de sociale omgeving op de hersenontwikkeling onderzocht ,,Bij baby’s die naar gezichten kijken, zie je op een EEG een soort golfbeweging in de hersenen. Bij kinderen met autisme zit daar een vertraging in”, weet Buitelaar. ,,Wij vermoeden dat dat het sociale gedrag van een jaar later voorspelt. Zulk soort biologische aanwijzingen willen we toetsen bij kinderen zonder erfelijke aanleg voor autisme.”

Biologische aanleg is een gegeven, maar omgevingsfactoren zoals de afstemming tussen ouder en kind hebben wel degelijk invloed. ,,Een gunstige of minder gunstige omgeving bepaalt bijvoorbeeld hoe erg de verstandelijke beperking wordt. Daar komen we steeds meer achter.”

Ouder-kind interactie optimaliseren

,,Welke hersengebieden worden minder goed ontwikkeld in bepaalde sociale omgevingen? We zoeken naar het ideale prikkelniveau. Als een kind overprikkeld is, neemt het niks meer waar en kan hij of zij niet leren. Maar als er helemaal geen interactie is evenmin. Wat zijn de optimale stimuli? We geven ouders laagdrempelige tips om de interactie met hun kind te optimaliseren. Op jonge leeftijd is er nog genoeg plasticiteit in de hersenen van kinderen. Daarom is een vroege diagnose zo belangrijk. Met het verbeteren van ouderlijke sensitiviteit leren we ouders hoe ze bij kunnen sturen.”

Is mijn kind een hoog-risico kind?

Kinderen met een broer of zus met autisme, hebben 15 tot 20 procent meer kans om zelf ook autisme te hebben. We willen in het onderzoek ook kinderen betrekken waarover de ouders of de consultatiebureau zich zorgen maken, bijvoorbeeld omdat de ontwikkeling niet helemaal volgens verwachting verloopt.

Lees ook het interview met professor dr. Jan Buitelaar: ‘Hersenonderzoek  naar ontwikkeling van autisme’. En lees meer informatie over het PIP-onderzoek.

Meedoen?
Wil je met jouw kind (tussen 2,5 en 4,5 jaar met of zonder een autisme diagnose) meewerken aan deze wetenschappelijke onderzoeken? Neem dan contact op met het Radboudumc via: . Meer informatie vind je op de website van Karakter.